Buiten Malta. Rentmeesters en aandeelhouders in een veranderd archeologisch bestel

Oratie: dhr. prof.dr. H. Groenendijk, 16.15 uur, Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen

Titel: Buiten Malta. Rentmeesters en aandeelhouders in een veranderd archeologisch bestel

Leeropdracht: Archeologie en maatschappij

Faculteit: Letteren

De invoering van een nieuw archeologiebestel in 2007, 'Malta' in de wandelgangen, heeft het vak archeologie veel bekendheid bezorgd, maar tegelijk oude werkrelaties in de archeologie op z'n kop gezet. De deelname van amateurarcheologen is op een zijspoor geraakt. Opgraven is sterk gereguleerd en wie ergens een gat in de bodem wil graven, moet kunnen aantonen dat hij geen waardevolle archeologische gegevens verstoort. Verwijderen van archeologische informatie uit de bodem - opgraven - komt voor rekening van degene die het plan ontwikkelt. Een tegenstelling in de relatie tussen de professionals die de agenda bepalen (de 'rentmeesters') en de publieksgroepen die gewild of ongewild met archeologie te maken krijgen (de 'aandeelhouders') tekent zich af. Enerzijds brengt de toename van het aantal opgravingen een grote stroom publieksproducten op gang, waarvoor brede belangstelling bestaat. Anderzijds is de regelgeving sterk toegenomen, wat burgers in hun belangen kan treffen maar waarop zij geen invloed kunnen uitoefenen. Archeologie wordt soms als een lust, dan weer als een last gezien. Over 'Malta' loopt nog geen breed maatschappelijk debat.

Henny Groenendijk stelt in zijn oratie voor een open discussie aan te gaan tussen rentmeesters en aandeelhouders. Daarvoor moet men eerst elkaars bezorgdheid kennen en delen. De rentmeester ziet het erfgoed in de bodem afkalven, de aandeelhouder is bang voor de belemmeringen vanuit het archeologisch bestel. Vervolgens moeten aandeelhouders toegang krijgen tot de archeologische kennis, zodat zij zien waarom en hoe de besluitvorming tot stand komt. Het delen van kennis maakt mondiger en zal zeker tot lastige vragen leiden. De contramal is echter het ontwikkelen van verantwoordelijkheidszin. De dialoog zou uiteindelijk moeten leiden tot een vorm van medezeggenschap over de archeologische agenda.